Pipila pa ka Binisayop

Magtuon tag Binisaya Lindog ni E.S. Godin Bisaya Hunyo 3, 2009 DAGHAN kanato nanaggamit sa pulong ‘pangalan’ sa pagpasabot og ‘name’. Apan sa mga nanagtuon ug nanagpraktis sa panuwat sa Binisaya, ‘ngalan’ ra para sa ‘name’. Tinagalog gyod nang ‘pangalan’. Sa tinuod lang, mao niy dakong problema kay ang kabataan nato karon ‘pangalan’ ra ba gyoy ilang naamgohan, sa way pagkabana nga kini usa diay ka pulong Tinagalog. ‘Ngalan’ ang atoa, dili ‘pangalan’. "Unsay imong ngalan?" dili "Unsay imong pangalan" o "Unsay imong panga’n"? Ang ‘ngalan’ mahimo natong mub-on (shortcut) ngadto sa ‘nga’n’. ‘Usag usa’ pod ang husto kon nagpasabot og ‘each of us’ kun ‘everyone’ o susama niini (sulaton nga walay haypen). Tinagalog pod ang ‘isa’g-isa’ nga ginalitok gihapon sa kadaghanan natong mga Bisaya karon. Kon dili man gyod gani Tinagalog, maisip ni nga Tagalog oriented o Tagalog structure. Mao nga dili sab ideyal ang terminong ‘isa’ to mean ‘one’ bisan tuod naay daghang gagamit aning ‘isa’ sa atong katawhan. Naa poy mogamit usahayg "Kon di ko masayop", nga diin ang pulong ‘di’ niining pagkahan-aya Tinagalog sab. Han-ay ni nga literal nga hubad sa "kung di ako nagkamali". Timan-an nato nga ang ‘di’ o ‘hindi’ sa Tinagalog usahay di puydeng hubarong ‘di’ o ‘dili’ ra pod sa Binisaya. May mga higayon nga ‘wa’ o ‘wala’ ang haom o tukmang hubad, sama sa "Kon wa ko masayop" ang tukma kon hubaron man gani ang "Kung di ako nagkamali". Niay dugang pananglitan: Ang Tinagalog nga "hindi ko alam", "wala ko kahibalo" ang tukmang hubad sa Binisaya, sayop kon ingnon paghubad nga "dili ko kahibalo" kay kini nagpasabot na pod og "hindi ako marunong" sa Tinagalog. Ug matikdi nga daghan kaayo ang ingon ini nag matang ang Binisaya. Imbes nga duna tay atoang yunik nga pinulongan, anam-anam na nuon tang nagpaanod sa sulog sa Tinagalog. Kana gong han-ay nga VERB + AKO/KAMI, Tinagalog kana nga han-ay. Pananglitan, "Giuhaw ako". Matod pang Atty. Kilaton, sayop kuno ni. Nalimot lang kog unsa toy iyang esplikasyon nganong sayop. Pero para nako, Tinagalog ni nga han-ay, maong sayopan kong maminaw. Ang ideyal, "Giuhaw ko" o "Gipanguhaw mi". Niining han-aya, alkanse kaayo ang Tagalog kay dili ni nila mahubad, ug kon hubaron man, gamiton ra gihapon nila ang ‘ako’ o ‘kami’. Niining maong talan-awon, takos nang maingon nga ang atong Binisaya nagpaingon na gayod sa pagka Tinagalog nga maoy hilom nga resulta sa Filipinisasyon pinaagi sa pagtudlo sa Filipino sa mga tulunghaan hinikalimtan ang ubang pinulongan sa nasod nga nanagtinga na.—