Questionaire interview on Dialectology

From Angeli Endriga to ESG

1.) For you, how is Cebuano defined?
Para nako, Cebuano is the native people (in blood) of Cebu and also the English name of their language.

2.) In common/everyday parlance, Bisaya is the term used to refer to Cebuano. Whenever a person or a language is called Bisaya, it is a common notion or it would immediately refer to Cebuano despite the fact that there are many languages in the Visayas which in general are called Visayan or Bisaya. Is Bisaya any different from Cebuano? How do they differ?
There is a misconception on this matter. Sa akong pagsabot, ang terminong Bisaya (in our sensibility as Bisdaks) dili mahimong sabton nga pinulongan. "Binisaya" ang pinulongan, para natong mga Bisaya. But to non-Visayans (naa sad nuoy daghan nato nga mipalit sa ideya labi na tong Iningles o langyaw na kaayog panghunahuna, sorry to say), the term Bisaya can be both understood as people and language. Ang labi pa gyong nakadaot kay ang Binisaya/(Bisaya) sabton ra sad dayong Cebuano, which is dako kaayong sayop. For me, "Bisaya" is different from "Binisaya" and the later is totally not just a Cebuano language. But sad to say, at present practice, almost all uses the term Cebuano (the foreign-sensible equivalent) to mean "Binisaya". Angay untang hunahunaon nga ang terminong Cebuano, literally, came from the word Cebu, after governing authorities named Sugbo as Cebu, the official name of the place. Now, naunsa mang pagkahitaboa nga ang Binisaya/(Bisaya) of the entire Visayas nahimo na man lang Cebuano? My own findings on this are as follows:
a. Tungod ni kay ang atong mga educator ug researcher who possibly introduces first the idea are mostly influence by foreign sensibility, infact, also uses foreign terminologies.
b. "Binisaya" is a general term that has no phonetically-fit English equivalent, that’s why the term Cebuano would always comes first to mind.
c. "Binisaya" (b+IN+isaya) is a Visayan grammar-structured term that’s why non-Bisaya sensible would rather use the term Bisaya or Cebuano instead.

3.) Among the varieties of Cebuano, what is considered as the standard variety?
To make it clearer, let me use the term Binisaya instead of Cebuano because for me, Binisaya in Davao and Bohol or elsewhere can never be a variety of Cebuano. Ok, what is considered as standard? My answer is obviously ‘none or all of the above’. Para god nako, walay diyalekto sa Binisaya nga menos og klase, pinihig or marginalized.

4.) Does Cebuano in general have a distinct way of speaking that sets it apart from other languages, like when you hear it, it’s easy to identify? [ex. Hiligaynon is recognized as a ‘malambing’ language because of its sing-song tone]

Absolutely, there is… as far as intonation and accentuation is concerned. Infact, a Cebuano who speaks Tagalog or English (except those who are very fluent) can easily be identified. Cebuano or Bisaya in general maybe known for the "pahagsa" accent.

5.) What are the distinct sounds of Cebuano? (i.e. does i vary with e, o with u, etc).
There are several varieties of accentuation in Binisaya. It varies from one place or even barrio to another. In Bogo, north of Cebu for example, the Gairanons (of Barangay Gairan) have a different and unique accent from those who are not, and the Nailongnons (Brgy. Nailon, next Barangay to Gairan) have also their own way of speaking which is totally different to those from the Poblacion, just a 3 and 5 kilometers away respectively. Lisod lang ika-explain ang kalainan sa mga paglitok ani. Mas nindot ug mas sayon ma-appreciate ang mga variant sa accentuation kon ma-record in audio form.
In case of the orthography, the E, U or O vowels on this matter does not make any sense. Mostly, if not all, ordinary speakers of Binisaya do not really care to what is the exact or ideal spelling of words it may. In my experience, only writing practitioners (not even all) in Binisaya had this in mind.

(Dunay mga obserbasyong nag-ingon nga originally, tulo ra ka vowel ang Binisaya [a, i, u]. Tinuod man ni o dili, walay problema ani. Apan dihang mingsulod ang mga foreign word sa atong pinulongan, mingsulod usab ang E ug O [as the retention in our spelling rule] isip respeto sa atong gihulaman, gawas pa nga kini usab maoy komun nga paagi sa pagpanghulam sa ubang progresibong mga lengguwahe.)

6.) Among the three varieties/dialects included in the study, how do they differ from each other? What are the peculiarities of each dialect, with regards to sounds and lexicon?

Binisaya in Cebu, Binisaya in Bohol & Binisaya in Davao are variations or dialect of Binisaya, the language of Visayans. Para nako, halos managsama ra ni sila except sa pipila lang ka aspeto especially in phonology. Una, these (3) dialects shared the same grammatical structures, the same pronouns, the same linkers, identifiers. Ang nakalahi ra gyod mao ang nagkalainlaing variations sa paglitok, ug pipila ka variations sa mga pulong sa iyang colloquial nga gamit.

Ang dakong kalainan sa Binol-anon tandi sa Sinugboanon mao ra ang J sound nga Y sa naulahi, i.e. PANJO sa Bohol, PANYO sa Cebu, KABAJO sa Bohol, KABAYO sa Sugbo. Naa poy daghang linitokan sa Bohol nga alang-alang A ug alang-alang U, pero kon sulaton na nila kay Sinebuhano man ilang gamiton. So, maingon ra gihapon nato nga sa panlitok ra nagkadiperensiya.
Hinuon, naay pipila ka kalahian sa kahulogan sa pulong.

Pananglitan:

buto - in Bohol means testicles or male animals
buto – in Cebu (also in Davao) means female sexual organ
Pero managlahi ni silag accentuation, busa masabtan ra gihapon.

Ang Binisaya sa Davao, sa karon nga sitwasyon (bisag sa tinuoray wa pa ko kaadtog Davao, apan dugay ko sa Bukidnon), usa na ka mixture sa Binisaya, Tinagalog, Hinilonggo, Ilocano, Muslim, Chavacano, ug uban pang nahasagol nga mga lengguwahe. Mao nga kon tukion gyod pag-ayo, hilabihan na pod ni kadaghan og diyalekto. Sa akong pinobreng pagsabot, ang orihinal gyod nga Binisaya sa Davao pareho ra sa Binisaya sa Cebu. Pero samtang nagkadako ang komunidad nunot sa panagsagol-sagol sa katawhan, nahimong misteso ang ilang Binisaya. Ang tinuod, nagtuo ko nga adjustable o flexible kaayo ni sila, depende sa dominanteng lengguwahe sa panagtapok. They can easily switch-in from one language to another. For example, from Tagalog to Ilonggo or to Sinebuhano. Ug komun nga mahitabo ang paghulam-hulam o pagbaylo-baylo not just in words but also in structure. Pero kining sitwasyona sagad naa ra mahitabo sa urban nga mga dapit. Ang tua sa hilit nga mga barangay, lunsay pa kaayo silag Binisaya, ug kon mamulong sila in public, diskurso pananglit, maningkamot man pod ni sila pagsultig lunsayng Binisaya.

9.) Popular media has somehow shown Cebuano in a negative light, and it is often used in comedy shows, or in general, it is used to evoke humor and laughter. It is also stereotyped as the language of the helpers and the low class people. The manner of speaking [especially not being able to pronounce the e and o of Tagalog/Filipino] is used as a judgment. Does the manner of speaking employed in these shows reflect the real way of speaking Cebuano or it is just stereotyping?

Makapasubo kaayo ni ug maoy usa ka dakong binuang. Kasagaran, eksaherado ang ilang pag-portray, kay hibawo ka, dili kaayo moepekto ang humor kon dili i-exagerate. Therefore, an act of stereotyping, a discriminatory act. Angay na unta ning undangon, badlongon, kon may pagtahod sila sa ilang isigkaingon. Why make us Bisaya as object of humor? Why make our beloved "Indays" as atsays?
10.) Are there differences in syntax/word-order?

Sa paniid nako, wala man gyoy kalahian sa word order sa tulo ka diyalektong gihisgotan. Sa ako nang gikaingon, ang Binisaya ning tulo ka dapit, pareha ra originally. Pareho ra ni silag mga pronoun, pareho rag affixes, sama rag mga particle, linklers, etc. Tinuod nga mahimong magkausab-usab ang word order, pero kana mga characteristic ra gihapon nga parehong anaa sa tulo. Kini tungod kay usa ra man lagi ilang grammatical structure, so kon mahimong tualihon ang usa, nan, puyde pod ang usa.

11.) Are there differences in the pronoun system?

Sa akong tan-aw, wala. Kon duna man, ginagmay ra kaayo ug kasagaran naggumikan lang sa intonation o accentuation sa matag usa. Pananglit, ang ako sa Cebu, litokong aho/ajo sa Bohol. Ang iya, litokong ija/idya, ang inyo mahimong injo.

Ang sa Davao sad, sumala sa akong mga nabasahan sa mga blog, wala gihapoy mga kalainan gawas sa ilang paggamit na gyod sa Tinagalog, Hinilonggo, ubp. Pero kini gong panagsambog, o panagsagol-sagol, nanghitabo sad sa tanang dapit diin nagkasagol ang lainlaing kaliwat. So, dili gihapon maisip nga distinction.

Ang unang apektado kaayo niining impluwensiya sa kasilinganan, sa ako nang gikaingon, mao ang urbanized nga mga dapit ug nagkasagol-sagol ang rasa sa katawhan. Numero unong hinungdan mao ang media partikular sa impluwensiya sa Tinagalog. (Kaniadto ang usa ka edarang Bisaya kon makaanhag Manila, luoy kaayo kay dili man makasabot og Tinagalog apan karon, ang 6 anyos nga batang naa sa urban nga dapit sa Kabisay-an, maayo na kaayong mosunod sa mga teleserye sa TV). Ug kay ang Davao dapit man nga daghag klase sa katawhan, nahitabo nga mas dominante hinuon ang Tinagalog isip maoy komun nga lengguwahe (common language).

Ug kining panagsambog-sambog, laing kuwestiyon na sab tingali kalabot sa pag-ila sa pinulongan labi na kay flexy basis lang ang paggamit ani. Angay tingali natong ipangutana, Binisaya pa ba? O Tinagalog na? Kini matubag pinaagi sa pag-ila sa estrukturang gigamit sa pagsulti. Pananglit, kon estruktura sa Tinagalog ang gigamit nga gisaglan lag mga pulong Binisaya, nan, dili na kana Binisaya kondili Tagalog or Filipino language na.

12.) Please list words which differ from one variety to another (between two dialects or the three of them). It would include words which are different but have the same meaning and words which are the same in form but have different meanings (between varieties).

Bahin sab sa pipila ka panaglahi sa kahulogan sa mga pulong, para nako, bunga lang sa kalimitado sa pagtuon sa atong katawhan sa pinulongang Binisaya. Sayod ta nga kining atong Binisaya wala itudlo sa mga eskuylahan busa kon unsa ray komun nga gigamit sa usa ka komunidad, mao ra say mahibaw-an sa mga bata. Ang pinulongan god nga wala itudlo academically, mo-evolve lang sulod sa komunidad nga naggamit agad usab sa mga impluwensiya sa mga silingan. Kon ang usa ka bata nagdako nga dili tigbasa-basa og mga sinulat nga Binisaya, mosamot nga ang iyang nahibaw-ang bokabularyo limitado ra kaayo. Ug ang mas milambo hinuon sa iyang sistema mao ang pinulongang gitudlo kaniya, ang pinulongang mabasahan niya kanunay, ug ang mga impluwensiya nga kanunay niyang madungog (sa TV).

Ug kay wala lagi itudlo ang tukma o husto gyod nga kahulogan ug paggamit sa mga pulong Binisaya ingon man ang han-ay niini, nahitabo ang lainlaing pagsimang-simang sa ebolusyon sa Binisaya sa matag dapit (Panaglahi-lahi nga lisod ma-distinguish tungod kay walay consistent pattern sanglit resulta man lang sa pagkasimang o pagkasayop, pag-evolve nga nanghitabo usab sa laing dapit). Wala itudlo sa atong kabataan kon unsa gyod ang mga article nga Binisaya, ang mga preposisyon, ang hustong paglanggikit (affixation), ubp. Resulta, nagkayamukat ang Binisaya, labi na gyod sa Binisaya sa mga batan-on karon, ug kasagaran sa maong mga kalainan— dili gramatically correct. Nga sa ato pa, kayamukat nga maoy pagkaguba sa pinulongan gumikan sa kakulang sa kahibalo bahin niini.

Tingali naay moingon nga buot na sad nakong gaposon sa gramar ang sinultihang gigamit sa katawhan. Nganong pagbut-an man ang katawhan sa gramar-gramar? Well, tinuod sab ni. Infact, kini man lagi ang actual nga sitwasyon karon. Kon dili kargadog Tinagalog, Binisaya sab nga nabulit sa sayop.

Karon, mahimo ba diayng masayop ang katawhan sa pinulongang ilang gigamit diin sila nagkasinabot? Ang akong tubag mao nga DILI. Dili mahimong masayop ang maglilitok. Apan kon Binisaya pa ba nang ilang gilitok, maoy butang nga maglisod na ko pagtubag. Para god nako, ang usa ka pinulongan maila o ma-identify man pinaagi sa iyang estrukturang gramatikanhon. Kon ang estruktura dili na iya sa Binisaya, nan, dili siya Binisaya o diyalekto sa Binisaya.

Usa ka maayong eksampol tingali niini mao ang Chavacano sa Mindanao (Zamboanga) ug Cavite. Ang Chavacano kon atong paminawon Kinatsila gyod kaayo. Apan, matod sa mga nanagtuon, ang usa ka Katsila sa Espanya, dili na pod makasabot niining Chavacano, sama nga ang Cavite ug Zamboanga dili na pod magkasinabot sa usag usa. Nga sa ato pa, ang Chavacano dili na gyod pinulongan sa Katsila. (Nahitabo ni tungod kay ang Zamboanga, Cavite ug Spain wala na may economic exchange sulod sa taas-taas nga panahon).

NOTE: Ms. Angie, Ang question 7 & 8 morag natubag na nako sa laing pangutana, maong ako na lang gitangtang.

Salamat sa imong pagsalig,

Manoy Egay