Ang pulong "Pagka"

Ni E.S. GODIN Bisaya Hunyo 11, 2008 MAY pipila nga nanagtuong ang 'pagka' sa Binisaya usa lang ka iglalanggikit (affix) ug busa, para nila, kini kanunay gayong idugtong o isumpay sa mga pulong langgikitan. Apan para namo sa karong nanimon ning magasing Bisaya, ang "pagka" nagbaton og birtud sa iyang duha ka gamit— ang buwag ug dugtong. Sa Tagalog kun Filipino, anaa kanang ilang 'pagiging' nga pagasulatong buwag. Pananglitan: "Tuwang-tuwa siya sa kanyang pagiging artista." "Sa kanyang pagiging abogado, marami na siyang natulungan." Sa Iningles, anaa sab ang 'being' nga sama sa 'pagiging', pagagamiton usab nga buwag. Ug sa akong tan-aw, usa ka dakong kawad-on sa Binisaya kon ilhon ta lang usa ka iglalanggikit ang 'pagka'. Dako ang mawalang birtud niini. Ingon sa mapugngan ang laing kapuslanan niini diha sa atong pakigkomunikar pinaagi sa panulat. Si kanhi Editor Nazario Bas, sa iyang kolum "Panahom", misulat sa iyang ulohan sa ingon niini: Ang pagkatawo ug pagka tawo ni Kristo. Sa mao niyang ulohan, tataw kaayo ang duha ka paagi sa pagsulat sa 'pagka'-- ang buwag ug dugtong. Ang gipasabot niya sa "pagkatawo" (ang 'pagka' nga gidugtong) mao ang "pagkahimugso" kun "birth", samtang ang "pagka tawo" (ang 'pagka' nga gibuwag) nagpasabot sa 'being' kun pagka Siya ni Kristo. Matikdi ang kalainan niining pipila ka pananglitan: Usa ka kawad-on ang pagka wala namoy kabaw. Labihang nakahilak ni Nanay sa pagkawala sa among kabaw. Matinud-anon siya sa iyang pagka mayor. Pagkamayor niya niadtong 2001, nahimo siyang kawatan. Gibarogan gayod niya ang iyang pagka lider. Nakahilak siya sa kalipay sa pagdaog niya sa pagka Ms. Philippines. Pagka-Ms. Philippines niya sa 1980, nangabot ang daghang kahigayonan. Ang kalainan niining "pagka" nga buwag (adverbial particle?) ug "pagka" nga pangunanggikit (prefix) masuta pinaagi sa pagnanaw o pagtuon sa mga sinulat nga nangapatik sa magasing Bisaya.—