Reaksiyon sa "Kagat"

Ni E.S. Godin NING gulaa maoy atong saw-an ug tubayan ang usa ka reaksiyon nga midangat sa among buhatan— usa ka reaksiyon nga sa akong tan-aw, nanginahanglan sa among hiniusang panahom ug baroganan isip mga editor ning magasin. Ania ang mensahe ni Magsusulat Satur P. Apoyon nga iyang gipadala pinaagi sa e-mail: Sa gula sa Bisaya Agosto 13, 2008, ang pulong KAGAT kabahin sa katibuk-an sa ulohan sa sugilanon ni Raul Acas - "Usa Ka Napungag Nga Kagat Sa Alimango". Kon mouyon tang tanan nga ang gituki nga pulong hulam sa Tinagalog, dan, nahisupak ang maong pagsagop sa atong panlimbasog nga palamboon pa ang daw gianemik nga Binisayang Sinugboanon. Nganong di man PINAAKAN ang gigamit sa awtor (o kaha sa mga editor)? Hinuon, sa bata pa ako, nadunggan ko na sa mga tiguwang nga maghisgot og "halas kamandag" ug "iring kumagat". Kon adunay unod kining akong panud-ong batok sa pulong KAGAT, palihog inatan tag panahon sa paglinaw ang kalubog sa isyu.— SPA Among Panud-ong Kon pulong Tinagalog ba gyod ang "kagat", butang nga malisod pang masubay. Ang tataw mao nga nag-eksist usab kining pulonga sa ubang pinulongan (sa Hiligaynon pananglit) ug bisan sa ubang diyalekto sa Binisaya sama sa Binisaya sa Isla sa Bantayan. Apan buot kong tin-awon pag-usab nga ning atong paninguha pagpatunhay sa pinulongan ug sa estandardisasyon sa Binisaya, wala intawon ta magdili sa pagpanghulam, kay kon nanghulam man gani ta sa Iningles, nganong dili man sa lengguwaheng igsoon ra sa atong Binisaya? Ang gipahinumdom ko lang kanunay nga angay natong bantayan ug likayan mao ang paggamit sa grammatically organic words— mga pulong nga nanagdulag hinungdanong papel sa estruktura sa pinulongan sama sa mga langgikit, preposisyon, panugtong, panumbok ubp. Ug ang pulong "kagat", sumala sa gipasabot sa sugilanon, usa lang ka ordinaryong noun. (Pasayloa ang pag-ingon nga labihang sayopa na nuon kon giilisan pag "pinaakan", segun sa gisugyot ni SPA, ang maong pulong sanglit dili ‘pinaakan’ ang gipasabot sa ‘napungag’ kondili ang "paak" o "sipit" kun "kagat" sa alimango.) Dili daotan ang pagpanghulam o pagsagop og mga pulong, kay kini kabahin sa paglambo, basta nga ang pulong gihulam dili kabahin sa organikong elemento sa estruktura sa pinulongan. Aniay pananglitan: Gusto kong mokain og saging suwaan ng asin. Si Helen ay labihang guwapaha na babaye. Ning maong eksampol, bisan ang langgikit nga ‘IN’ lang sa ‘MOKAIN’ (imbes MOKAON) ug ang partikulong Tinagalog nga ‘NG’ (inay OG) ang atong gigamit— samang pagkaagiha sa ikaduhang eksampol nga Tinagalog nga ‘AY’ ug ‘NA’ (imbes ‘NGA’)— apan klaro kaayo nga mas milutaw nga Tinagalog na ang maong pagkahan-ay. Kini maoy peligro sanglit kon kiniy magpasulabi, mogawas man nga Binisaya pa tuod ang mga pulong apan Tinagalog na nga han-ay. Ug kini maoy nanghitabo karon sa atong katilingban agig resulta sa Filipinisasyon diin gilakip nila sa bokabularyong Filipino ang mga pulong Binisaya ug ubang lengguwahe sa Pilipinas apan ubos sa estrukturang Tinagalog. Nan, may matawag pa kaha tang atoa kon kining programaha makabaton og hingpit nga katumanan?—