Ni E.S. GODIN Atong saw-an kining usa sa mga gula sa lindog nga "Teenage Confession" sa magasing Bisaya nga migula niadtong Disyembre 10, 2008. Napilian nako ni nga himoong usa sa mga espesimen sa atong pagtuon sa pinulongang Binisaya gumikan sa pipila ka katarongan. Una, napanid-an nako nga ang lengguwahe sa tagsulat hilabihan kaimpluwensiyado sa Tinagalog o ang giilang nasodnon, ang Filipino. Kini ang usa sa akong nabantayan nga kon dili ta magkabana, posibleng mabihag ang atong Binisaya ngadto sa pagka Tinagalog, nga sa ato pa, ang Binisaya ug ang tinagalog magminyoay ug mahimong usa. Kay gani niini pa lang, nahadlok ko nga kini Binisaya pa tuod ang mga pulong apan sa Tinagalog na nga kahan-ayan. Ang laing katarongan sa akong gipang-edit mao ang labihan ra sab kapuristang tono sa tagsulat diha sa pipila ka paggamit sa mga pulong. Hinuon, posible nga akoa ra sab ning personal nga panan-aw. Mao man goy akong tuyo nga sa sinulat nga youth oriented sama niining TC, kinahanglan nga bation sa mga magbabasa nga duol kaayo sila niini. Ug usa ka paagi mao ang paglikay sa paggamit sa karaang mga pulong nga estranyo o kaha korni nang pamation para sa mga batan-on. Base god sa akong gamayng kasinatian, ang paagi pa lang sa paggamit sa lengguwahe (estilo) sa usa ka mait-ong magsusulat, usa na ka arte. Ang mga nanulat god karong panahona sa Binisaya, mosugot tag sa dili, nabahin ra sa tulo: (1) Ang mga magsusulat nga hilabihan kamagarayon, kabinulakan (flowery) ang hinan-ayan nga abi nimog nakalamoy og diksiyonaryo; (2) Ang mga nagsugod-sugod nga klaro pod kaayong nagpangapkap (sa Tinagalog pa, nangangapa) sa ilang bokabularyo mao nga wala pay maaninaw nga tin-awng tingog; ug (3) ang pipila nga nag-isip sa ilang lengguwahe nga laing elemento sa ilang arte. Buyno, ania ang espesimen: |
Original/Unedited
"Internet"
ANDAM na ba mo, mga kahindog ko? Maayo na ba kamong pagkapuwesto sa lingkoranan ug nagbasa na sa lain na sab nga sugilanon nga gidalit karon ning atong lindog dinhi sa pinangga natong Bisaya?
Na, di na ta magdugay aron kahatagan og katagbawan ang inyong kaugalingon.
Dear Ms. Vera,
Third year college ako karon. Wa pa gyod makasuway og trato. Daghan ang nag-ingon nga guwapa ko. Mituo sab ko, uy, daghan man sab ang nangulitawo nako. Apan wa silay suwerte kay wa mopitik ang akong kasingkasing ngadto nila.
Tawga lang kog Cely. Kanunay mag-research sa akong klase sa usa ka Internet Café sa Talisay City nga mao sab ang dapit nga akong gipuy-an. Dinhi ko gikaila si Jay, sama sab nako nga estudyante. Sa unang higayon mibati kog paghigugma. Apan may trato na diay siya.
Wa ko magdahom nga nahimo ko siyang problema kay nangulitawo man siya nako. Kanunay kong awayon sa iyang girlfriend, nga palay-an ko si Jay. Maghilak god ko ug si Lemuel nga nagpadayon sa pagpangulitawo nako bisan gipakyas ko na siya, maoy sumbongan ko sa akong mga kasakit.
Aron hisabtan ninyo ang tanan, ingon niini ang nahitabo.
KANUNAY ko ikaabot si Jay sa Internet Café. Mahiligon ako sa internet. Kon may assignment ako sa eskuylahan, sa internet dayon ko mag-research. Mitan-aw siya nako. Gipahiyoman ko niya. Mibawos sab kog pahiyom.
Sa akong tan-aw, sama kamig edad, mga 19 anyos. Guwapo si Jay. Husto sa katas-on. Iya kong giduol ug nakig-ilaila siya nako.
Pagkahuman kog internet, migawas dayon ko.
"Huwat una, Cely."
Mihunong ko ug milingi. Misunod diay si Jay nako.
"Alas tres pa man, puyde bang dapiton tikag snack. Diha lang god sa atbang."
Mahigalaon ang tingog ni Jay. Mapahiyomon. Gitan-aw ko ang iyang gitudlo. Usa ka Jollibee. Nahunahuna nako nga way daotan kon dawaton ko ang iyang imbitasyon.
"Okay."
Samtang nag-snack kami sa maong kan-anan, every now and then, motutok si Jay nako. Makaduko ko sa iyang tinan-awan nako. Wa ko makasabot sa akong gibati niadtong tungora. First time ako nga nakabaton sa maong feeling.
Ug ambot ba, morag gaan man kaayo ang akong buot dihang nangayo siya sa number sa akong selpon. Gitagaan dayon nako siya. Apan mibati kog kauwaw nga mangayo sa iyang number. Maong wa ko mangahas sa pagpangayo niya.
Medyo nahasol ko nianang pagka gabii. Wa dayon ko makatulog. Mobangon ko sa akong kama, unya mohigda na sab. Mitingog ang akong selpon. Wa ma-registered sa akong phonebook ang number sa nagpadalag message. Akong gibasa.
"Gd eve. Tulog ka na? – Jay"
Wa ko makapugong sa akong kaugalingon. Dihadiha mibati kog kalipoay nga si Jay diay ang nagteks nako. Gireplayan ko siya.
"Gd eve, too. Wa pa ko tulog."
Mireplay sab dayon si Jay. Ug nagteksanay kami niadtong gabhiona. Ug mao kadto ang sinugdanan sa tanan. Nagkasuod kami pag-ayo si Jay. Kanunay kaming adunay komunikasyon pinaagi sa selpon. Magkita sab kami kanunay sa suki namong Internet Café.
Hangtod nga nangulitawo siya nako.
"Give me enough time, Jay. Di dali ang pagtugkad sa gibati. Di pa ko kaseguro kon love ka ba sab nako." Seryoso ko kay alang nako, ang maong sitwasyon di kaduwaduwaan. Daghan na kog nadunggan nga sakit ang kapakyasan sa unang gugma.
"Okay lang, Cely. Maayo man sab nga di ka magdali-dali sa paghukom."
Nanglabay ang mga adlaw, kanunay ang among communication ni Jay sa selpon. Ug kon magkakita kami sa internet, sa di pa kami mamauli, mag-snack kami sa Jollibee.
Usa ka hapon sa akong paggawas sa gate sa unibersidad nga akong gitunghaan, usa ka babaye ang misugat nako. Nagkusmod siya. Guwapa ang maong babaye. Nag-uniporme sa eskuylahan. Parehas nako og edad sa akong banabana.
"Ikaw ba si Cely?"
Isog ang tingog sa babaye.
"O-Oo." Mubo kong tubag.
"Ako si Miraflor. Girlfriend ni Jay. Dunay nakasumbong nako nga kanunay mong magkita si Jay sa internet ug mangaon sa Jollibee. Palay-i si Jay aron di ta magubot!"
Wa na ko makahimo sa pagtubag kay nagdaling mibiya nako si Miraflor. Dugay-dugay gyod kong nakalihok. May nabatyagan kong kasakit sa akong dughan. May trato diay si Jay. May pipila gyod ka lusok sa luha ang nanglugmaw sa akong mga mata, kay niadtong tungora natugkad ko na sa akong kaugalingon nga gihigugma ko si Jay.
Pagka gabii, miteks nako si Jay. Wa ko siya replayi. Naghilak ko sa akong lawak. Ug dihang nagkita kami sa Internet Café, wa ko siya pakitaig maayong pagtagad.
"W-What’s wrong, Cely?"
Nakita ko ang kabalaka sa nawong ni Jay. Gisultihan ko siya bahin kang Miraflor.
"Nganong gililong mo siya nako, Jay?" Milingiw ko. Di ko gusto nga makita ni Jay ang pagpamula sa akong mga mata.
"Tinuod nga may relasyon kami si Miraflor, Cely. Ug di na sab kinahanglang isulti ko pa siya nimo. Break na kami sa wa pa ko mangulitawo nimo. She’s nagger. Demanding. Di makamaong modawat og katarongan. Kanunay kaming mag-away. Di siya ang babaye nga angay kong mahalon."
Wa ko motuo sa gisulti ni Jay. Gibiyaan ko siya. Ug nianang pagka gabii, namisita si Lemuel nako. Usa ka lalaki nga nag-antos sa iyang gugma nako.
"Nganong ingon ani, Lemuel? Nahigugma na ko, apan kasakit ang akong naangkon." Gisulti ko kang Lemuel ang tanan.
"Kon tagaan mo lang unta akog higayon nga higugmaon, Cely, di ka masakitan. You know how much I love you."
"Ayaw dugangi ang akong kaguol, Lemuel. Please. Inigsoon lang gyod ang akong pagtan-aw nimo. I’m very sorry gyod."
Gianugnan ako sa gugma ni Lemuel nako. Seryoso kaayo siya nako. Apan di ko sab mapugos ang akong kaugalingon sa pagmahal niya. Si Jay ang akong gihigugma.
Usa ka hapon, nakita ko si Miraflor nga malipayon kaayo uban sa usa ka lalaki. Nag-agbay kaniya ang lalaki. Sa ilang mga lihok ug reaksiyon, akong nasuta nga managhigugmaay sila. Nahunahuna ko si Jay. Husto siya. Di angay mahalon ang babaye nga sama kang Miraflor. Mituo na ko kang Jay nga gimahal niya ako. Niadtong tungora, nahanaw ang tanang kasakit nga akong gibati.
Ug nakahukom ako nga sugton na si Jay.
Wa ko magbasol sa akong pagsugot kang Jay, Ms. Vera. Manggihunahunaon kaayo siya nako. Nabatyagan ko ang iyang gugma, di lang sa lihok ug sinultihan, hangtod na sab sa buhat. Dako siyag respeto sa akong pagka babaye. Di gani siya mokupot sa akong kamot kon manuroy kami.
Daan ko na siyang giingnan nga mohuman una kami sa among kurso una pa maghunahuna og buhat nga di angay buhaton sa among relationship. Masibuton kaayo siya. Ug karon, malipayon kami sa maong relasyon. Salamat kaayo sa pag-publish mo ning akong kaagi.
INGON gyod ani ang gugma, mga kahindog ko. May thrill gyod. Hangtod sa sunod issue. Bye-bye! —
Final/Edited
"Internet"
ANDAM na ba mo, mga kahindog? Maayo na ba mong pagkapuwesto? Na, di na ta magdugay aron kahatagan og katagbawan ang inyong kaugalingon.
Dear Ms. Vera,
Third year college ko karon. Wa pa gyod makasuway og trato. Daghan ang nag-ingon nga guwapa ko. Mituo sab ko, uy, kay daghan man sab ang nangulitawo nako. Pero wa silay suwerte kay wa mopitik ang akong kasingkasing ngadto nila.
Tawga lang kog Cely. Kanunay kong mag-research sa usa ka Internet Café sa Talisay City nga mao sab ang dapit nga akong gipuy-an. Dinhi ko gikaila si Jay, sama sab nako nga estudyante. Sa unang higayon mibati kog paghigugma. Apan may trato na diay siya.
Wa ko magdahom nga nahimo ko siyang problema kay nangulitawo man siya nako. Kanunay kong awayon sa iyang girlfriend, nga palay-an nako si Jay. Maghilak god ko ug si Lemuel nga nagpadayon sa pagpangulitawo nako bisan gipakyas ko na siya, maoy sumbongan ko sa akong mga kasakit.
Aron hisabtan ninyo ang tanan, ingon niini ang nahitabo.
KANUNAY nakong ikaabot si Jay sa Internet Café. Mahiligon ko sa internet. Kon may assignment ko sa eskuylahan, sa internet dayon ko mag-research. Mitan-aw siya nako. Gipahiyoman ko niya. Mibawos sab kog pahiyom.
Sa akong tan-aw, kami-kami rang edara, mga 19 anyos. Guwapo siya. Husto sa gitas-on. Iya kong giduol ug nakig-ila-ila siya nako.
Pagkahuman nakog internet, migawas dayon ko.
"Huwat una, Cely."
Mihunong ko ug milingi. Misunod diay si Jay nako.
"Alas tres pa man, puyde bang dapiton tikag pang-snack. Diha lang god sa atbang."
Mahigalaon ang tingog ni Jay. Mapahiyomon. Gitan-aw nako ang iyang gitudlo. Usa ka Jollibee. Nahunahuna nako nga way daotan kon dawaton ang iyang imbitasyon.
"Okey."
Samtang nag-snack mi sa maong kan-anan, every now and then, motutok si Jay nako. Makaduko ko sa iyang tinan-awan. Wa ko makasabot sa akong gibati niadtong tungora. First time ko nga mibati og ingong feeling.
Ug ambot ba, morag gaan man kaayo ang akong buot dihang nangayo siya sa number sa akong selpon. Gitagaan dayon nako siya. Apan mibati kog kauwaw nga mangayo sa iyang number. Maong wa ko mangahas sa pagpangayo niya.
Medyo nahasol ko nianang pagkagabii. Wa dayon ko makatulog. Mobangon ko sa akong higdaanan, unya mohigda na sab. Mitingog ang akong selpon. Wa ma-register sa akong phonebook ang number sa nagpadalag message. Akong gibasa.
"Gd eve. Tulog ka na? – Jay"
Wa ko makapugong sa akong kaugalingon. Dihadiha mibati kog kalipay nga si Jay diay ang nagteks nako. Gireplayan nako dayon.
"Gd eve, too. Wa pa ko tulog."
Mireplay sab dayon si Jay. Ug nagteksanay mi niadtong gabhiona. Mao to ang sinugdanan sa tanan. Nagkasuod mi pag-ayo si Jay. Kanunay ming dunay komunikasyon pinaagi sa selpon. Magkita sab mi pirme sa suki namong Internet Café.
Hangtod nga nangulitawo siya nako.
"Give me enough time, Jay. Di dali ang pagtugkad sa gibati. Di pa ko kaseguro kon love ka ba sab nako." Seryoso ko kay para nako, ang maong sitwasyon di kaduwa-duwaan. Daghan na kog nadunggan nga sakit ang kapakyasan sa unang gugma.
"Okey lang, Cel. Maayo man sab nga di ka magdali-dali sa paghukom."
Nanglabay ang mga adlaw, way bugto ang among communication ni Jay sa selpon. Ug kon magkakita mi sa internet, sa di pa mi mamauli, mag-snack mi sa Jollibee.
Usa ka hapon sa akong paggawas sa gate sa unibersidad nga akong gitunghaan, usa ka babaye ang misugat nako. Nagkusmod. Guwapa ra ba unta. Nag-uniporme sa eskuylahan. Parehas nako og edad, sa akong banabana.
"Ikaw ba si Cely?"
Isog ang tingog sa babaye.
"O-Oo." Mubo nakong tubag.
"Ako si Miraflor. Girlfriend ni Jay. Dunay nakasumbong nako nga kanunay mong magkita si Jay sa internet ug mangaon sa Jollibee. Palay-i si Jay aron di ta magubot!"
Wa na ko makahimo sa pagtubag kay nagdaling mibiya nako si Miraflor. Dugay-dugay gyod kong nakalihok. Mihuot ang akong dughan. May trato diay si Jay. May pipila gyod ka lusok sa luha nga nanglugmaw sa akong mga mata, kay niadtong tungora natugkad ko na sa akong kaugalingon nga gihigugma nako si Jay.
Pagkagabii, miteks nako si Jay. Wa nako replayi. Naghilak ko sa akong kuwarto. Ug dihang nagkita mi sa Internet Café, wa nako siya pakitaig maayong pagtagad.
"W-What’s wrong, Cel?"
Nakita nako ang kabalaka sa nawong ni Jay. Gisultihan nako bahin kang Miraflor.
"Nganong gililong mo siya nako, Jay?" Milingiw ko. Di ko gusto nga makita ni Jay ang pagpamula sa akong mga mata.
"Tinuod nga may relasyon mi si Miraflor kaniadto, Cel. Ug di na kinahanglang isulti ko pa siya nimo. Break na mi sa wa pa ko manguyab nimo. She’s nagger. Demanding. Di makamaong modawat og katarongan. Kanunay ming mag-away. Di siya ang klase sa babaye nga akong gipangita."
Wa ko motuo sa gisulti ni Jay. Gibiyaan nako siya. Ug nianang pagkagabii, namisita si Lemuel nako, usa ka lalaki nga nag-antos sa iyang gugma nako.
"Nganong ingon ani, Lemuel? Nahigugma na ko, pero kasakit ang akong naangkon." Gisulti nako kang Lemuel ang tanan.
"Kon tagaan lang unta ko nimog higayon, Cel, di ka masakitan. You know how much I love you."
"Ayaw dugangi akong kaguol, Lemuel. Please. Inigsoon lang gyod ang akong pagtan-aw nimo. I’m very sorry gyod."
Gianugnan ko sa gugma ni Lemuel nako. Seryoso kaayo siya nako. Pero di sab nako mapugos akong kaugalingon sa pagmahal niya. Si Jay ang akong gihigugma.
Usa ka hapon, nakita nako si Miraflor nga malipayon kaayo uban sa usa ka lalaki. Nag-agbay niya ang lalaki. Sa ilang mga lihok ug reaksiyon, akong nasuta nga uyab gyod sila. Nahunahuna nako si Jay. Husto siya. Di angay mahalon ang babaye nga sama kang Miraflor. Mituo na ko kang Jay nga gimahal ko niya. Niadtong tungora, nawagtang ang tanang kasakit nga akong gibati.
Ug nakahukom ko nga sugton na si Jay.
Wa ko magmahay sa akong pagsugot kang Jay, Ms. Vera. Manggihunahunaon kaayo siya nako. Na-feel nako ang iyang gugma, di lang sa lihok ug sinultihan, hangtod na sab sa buhat. Dako siyag respeto sa akong pagka babaye.
Daan na nako siyang giingnan nga mohuman una mi sa among kurso una pa maghunahuna og angay buhaton sa among relationship. Masinaboton kaayo siya. Malipayon mi sa among relasyon. Salamat kaayo sa pag-publish ning akong kaagi.
INGON gyod ani ang gugma, mga kahindog. May thrill gyod. Hangtod sa sunod issue. Bye-bye!
