Paggamit sa Namat-ang Pinulongan, gimando sa DepED

GITAHO ni DepED Secretary Jesli A. Lapus niadtong Hulyo 14 nga ang paggamit sa inahang dila isip medyum sa pagtudlo gikan sa pre-school ngadto na sa Grade III usa na ka polisiya sa Department of Education. Ang DepED Order No. 74, series of 2009, nagpawalay bili sa 35 ka tuig nga bilingual directive nga gihan-ay niadtong 1970s nga ang English ug Filipino lamang ang mga pinulongan sa instruksiyon, bisan pa nga ang English ug Filipino dili maoy unang pinulongan sa kadaghanang Pilipino. Matod ni Lapus nga ang makasaysayanong polisiya nga labing nailhan nga mother tongue-base multilingual education (MLE) nagtumong sa pag-usbaw sa pagkat-on ug pagsangyaw sa Edukasyon alang sa Tanan. Sa paghisgot og pagkaplag gikan sa internasyonal ug lokal nga panukiduki, gilakbitan niya nga: Ang mga magtutuon sayon nga makakat-on sa katakos sa pagbasa sa ilang unang pinulongan kaysa ikaduhang pinulongan. Ang mga tinun-an nga nagsugod na sa pagsulti, pagbasa ug pagsulat sa una nilang pinulongan makakat-on og ikaduhang pinulongan sama sa English, nga labing dali kaysa niadtong eksklusibong gigamitan sa ikaduhang pinulongan. Ang mga magtutuon paspas nga makaugmad sa kognitibo, lingguwistiko ug akademikong kompetensiya sa una nilang pinulongan kaysa ikaduha. Ubos ning bag-ong order, ang Filipino ug English itudlo isip buwag nga suheto sa sayong ang-ang sa elemetarya ug maoy gamitong medyum sa pagtudlo kon ang mga estudyante andam na. Kini nagpasabot nga kon sila nakakuha na og igong kabatid sa duha ka pinulongan, segun sa gideterminar sa DepED. Ang English ug Filipino magpabilin nga nag-unang pinulongan sa pagtudlo sa hayskol, diin ang inahang pinulongan isip kaabag ug dugang nga medyum. Gipatin-aw ni Lapus nga ang MLE ipahamtang lamang sa lebel sa eskuylahan, dibisyon ug rehiyon human mapahiluna ang pipila ka kondisyon. Kini nag-apil sa pag-establisar og molihok nga ortograpiya ug sistema sa espeling, pagtibuok og technical working group nga magbantay sa programa; pag-ugmad, pagprodyus ug pag-apod-apod sa kulturanhong kalambigit apan barato nga mga materyal sa L1; pagbansay sa mga magtutudlo sa MLE; paggamit sa L1 alang sa pagsulay, ug hingpit nga partisipasyon ug suporta gikan sa mga LGU, ginikanan ug komunidad ubos sa konsepto sa school-based management. Ang bag-ong polisiya nagpalapad usab sa alternatibong sistema sa pagkat-on ug sa madaris schools. Ang mga nanagpakabana sa edukasyon sa Pilipinas ug mga eksperto sa lingguwistiks dugay nang nagasinggit alang sa kausaban sa polisiya sa lengguwahe sa edukasyon. Natumbok nila ang dakong kalahian sa lengguwahe sa panimalay ug eskuylahan isip nag-unang hinungdan sa grabeng pag-us-os sa functional literacy level sa nasod, diin taas ang porsento sa nangundang ug diyotay ang nakat-onang kaalam sa mga magtutuong Pilipino. Si Dr. Ricardo Ma. Nolasco sa UP Deparment of Linguistics mitala nga duha sa tulo ka mga Pilipino, nag-edad og 10-64, dili makasabot sa ilang gibasa, base sa surbey sa FLEMMS niadtong 2003. Base sa resulta sa 2008-2009 National Career Assessment Examination (NCAE), ang pagsabot sa gibasa ug abilidad sa pagpanulti sa mga tinun-an nga 4th year high school anaa lamang sa 49.1 ug 43.0 sa publikong tunghaan, ug 57.9 ug 52.1 alang sa pribadong tunghaan. Si Kongresman Magtanggol T. Gunigundo I, sa ikaduhang distrito sa Valenzuela, midayeg kang Lapus nga sa kataposan nakita ra ang lingguwistikong mga panukiduki ug wala lang magsalig sa anecdotal evidence. Matod sa magbabalaod nga taga Valenzuela, ang bag-ong polisiya manalipod sa mga katungod sa kabataang Pilipino nga maedukar sa ilang kaugalingong pinulongan, ug sa samang higayon makatukod og lig-ong pundasyon alang sa pagkat-on sa English ug Filipino isip pinulongan sa langyab nga komunikasyon. Nag-aghat usab siya sa kauban niyang mga magbabalaod sa Kongreso nga maggahin og pundo gikan sa ilang countryside development fund alang sa pagbansay sa mga magtutudlo ug pag-ugmad og graded materials sa L1. Si Mel Awid sa Translation Association of the Philippines nagpahayag sa kagustohan sa iyang organisasyon sa paghatag sa DepED sa gikinahanglang language and literacy expertise alang sa pagpangandam sa dagko ug gagmayng libro sa lokal nga pinulongan. Miingon usab siya nga ang responsabilidad sa pag-ugmad og materyal sa L1 angay nga unang magasandig sa pinulongan sa ilang komunidad. Ang NAKEM International, asosasyon sa mga edukador nga Ilokano ug magsusulat, piaagi sa ilang presidente nga si Aurelio Agcaoili, mihangop sa bag-ong polisiya isip maoy magpahimutang sa bag-ong panahon sa lingguwistiko ug kulturanhong hustisya sa Pilipinas. Ang propesor sa Ateneo de Davao ug Palanca awardee nga si Macario Tiu misupak nga ang bag-ong pinulongan sa polisiya sa edukasyon angay nga mahunong sa ikatulong ang-ang sa elementarya. Niya pa, angay nga kini ipadayon hangtod sa kolehiyo. "Ang tanang abanteng mga nasod sa kalibotan nagtudlo sa ilang mga tinun-an sa kaugalingon nilang pinulongan," dugang ni Tiu. Si Dr. Paraluman Giron, CALABARZON DepED regional director, mikontra sa kahadlok sa mga ginikanan nga ang bag-ong direktiba makahatag lang og negatibong epekto sa makat-onan sa ilang mga anak. Iyang gisaysay ang nasinating kalamposan sa MIMAROPA sa paggamit sa MLE sa edukasyon sa matematika ubos sa "Double Exposure in Mathematics." Ang pag-usab sa polisiya sa lengguwahe sa edukasyon sa Pilipinas nahisunod usab sa Malaysia nga mibalitok sa ilang English-only policy sa pagtudlo sa matematika ug siyensiya. Si Deputy Premier Muhyiddin Yassin miingon nga ang kagamhanan nakombensir nga ang siyensiya ug matematika kinahanglan nga itudlo sa lengguwahe nga sayon nga masabtan sa mga estudyante, nga mao ang Bahasa Malaysia sa mga nasyonal nga eskuylahan, Mandarin sa eskuylahang Insek ug Tamil sa eskuylahang Tamil. Dinhi sa Pilipinas, dunay labing menos 170 ka lengguwahe, diin ang nag-unang 12 niini gilitok isip nag-unang pinulongan sa 95% sa mulupyo.— (Ang 170+ Talaytayan MLE consortium, usa ka alyansa sa mga nanagpakabana sa edukasyon sama sa University of the Philippines, Philippine Normal University, Mariano Marcos State University, Ateneo de Davao University ug ubang teaching institutions, ug nag-apil sa non-governemnt organizations, sama sa Save the Children, NAKEM International, DILA Philppines ug ang Translators Association of the Philippines. Gipangulohan kini ni Dr. Ricardo Ma. Duran Nolasco sa UP Department of Linguistics nga mahimong makontak sa telepono numero 926-9887 o sa e-mail address rnolasco_upmind@yahoo.com).

Script with Editing Notes

Ang Maya

Kaniadto, dunay nagsa’g nga maya sa usa ka garahe. Tagsa-tagsa nga minglupad ang mga ginikanang langgam aron manguha og pagkaon sa ilang mga piso.

Wa madugay, nahiuli ang amahang langgam.

"Unsay nahitabo dinhi?" ingon niya. "Kinsay nagdagmal kaninyo, mga anak? nga nangahadlok man mong tanan?"

"Sus, Tatay", ingon nila, "dunay miabot nga impakto karon-karon lang. Ang nawong niya isog ug makahahadlok. Siga ang iyang mga mata nga dagko, diri sa atong sa’g. Nangahadlok mi!"

"Mao ba?" maoy sulti sa amahan. "Hain man siya paingon?"

"Didto dapit." ingon nila.

"Hulat lang, kay sundan nako siya. Ayaw mo kabalaka, mga anak, malintian gyod siya nako." Ug milupad na siya aron adtoon ang impakto.

Sa pagliko, ang leyon diay ang naglakaw didto.

Way kahadlok ang langgam ug mitugdon siya sa likod sa leyon, ug nagsugod siyag kasuko. "Unsay katungod nimo nga moadto sa akong ba’y," ingon niya, "ug gihadlok pa nimo ang akong mga anak?"

Wa siya tagda sa leyon ug nagpadayon sa iyang paglakaw. Naglagot ang amahang langgam, ug misamot siya og yawyaw.

"Sultihan taka nga wa kay katungod nga moadto didto, ug kon mobalik ka gani, makita nimo! Di nako gusto buhaton," ingon niya, ug dunay pay dugang pagtaas sa usa ka tiil, "pero balian taka sa tikod pinaagi sa tiil ko… ug kadiyot lang!"

Unya, milupad na siya pauli sa iyang sa’g.

"O, human na, mga anak, gitudloan na nako siya og leksiyon. Di na gyod siya mobalik."