Mga Magbabalak nga Ning Panumdoman Kanunay nga Nanggilak!

Ni CHRISTOPHER V. FAJARDO, SR.
Iligan City

Alang kanako, kini nga mga magbabalak dako kaayo og gikatampo sa pagpalambo sa atong pamalak nga Binisaya.

NING talaadlawan sa akong panumdoman ug handurawan, ang pagkapakapa sa mga pako sa atong mga magbabalak, diha sa atong natad sa katitikang Bisaya dili gayod nako kapugngan. Hangtod karon, nagpabilin pa silang mga buhi ning akong alimpatakan, bisan ang uban kanila, dugay na nga mingpahulay sa tagsa-tagsa nila ka mga lubnganan.

Sa mga buhi pa kadto sila ug nakig-uban pa kanato, ang ilang mga balak diha sa mga mantalaang Binisaya ingon sa Bisaya, Silaw, Alimyon, Lamdag, Bag-ong Suga, Salaysayon, ug uban pa kanunay gayod nato mabasahan. Ang mga magbabalak nga ning kasingkasing kanunay nanggilak mao sila si Lucas de Loyola, sa Ormoc City, Vicente Ranudo, Pres. Carlos P. Garcia, Sofio B. Campo, Angel Sabellano, Romulus G. Cabahug, Diosdado A. Alferes, Bonifacio Deiparine, Gaudencio Aumentado, Dativo A. Premacio, Natalio Bacalso, Vic G. Abangan, Ambrocio Suico Sr., ug daghan pa!


Ang magbabalak nga buhi pa nga tighan-ay sa mga balak nga sinukod mao si Magsusulat Mariano F. Mañus, Sr. sa Iba, Basak, Lapulapu City kinsa maoy amahan ni kanhi Managing Editor Mariano Y. Mañus, Jr. ning Bisaya magazine, sa Liwayway Publishing Inc. pa. Ang mga balak niyang ginaray maayong pagkabagay. Sama sa usa ka komposisyon nga awit nila ni Joke Box King Ramon ‘Yoyoy’ Villame, sa Bohol ug kang Max Surban, sa Cebu.
Sa unang panahon, ang balak nga ginaray maoy ampay ta gikan sa mga magsusulat sa kanhi. Bisan gani ang mga balak ni Dr. Jose P. Rizal, Andres Bonifacio, walay mga kamatayon, nagpabilin nga buhi diha sa mga libro. Kadtong mga tawhana, wala gayod igdungog nga nakadaog sa mga bangga sa sinulatay sa nagkalainlaing mga kapunongan sa mga magsusulat sa unang kapanahonan. Ang ilang kabantogan tungod lamang sa ilang pagka bayani sa atong yuta nga natawhan diin ang ilang kaisog ug pagka magsusulat maoy nakapabantogan.

Ang mga balak sa mga magbabalak nga ning kasingkasing kanunay nanggilak, sama sa mga bulawan nga akong gitipigan sulod ning alimpatakan mao ang mga obra nila ni Melchor U. Yburan, Marcelo A. Geocallo, Anito B. Beronilla, Lamberto G. Ceballos, Atty. Junne Cañizares, Atty. Cesar P. Kilaton Jr., Ernesto D. Lariosa, Dr. Melquiadito M. Allego, Ricardo P. Baladjay, Candelario A. Rañises, Dr. Urias Almagro, Nards Ver Melendres, Rald Bol Vestal, Romeo S. Birao, Jose L. Tomarong, Elpedio D. Aranggo Jr., Dr. Leon B. Ilagan nga sa tibuok kong kinabuhi dili ko gayod mahimong mahikalimtan.

Hasta usab ang mga balak nila ni Beeboth H. Duetes, Gregorio A. Tavera, Roger M. Lasco, Sotero Nocos, George E. Pedralba, Ricardo Tobio Sr., Rita Sabellano, Pepito A. Deiparine, Rey de Guzman, Satur P. Apoyon, Ernesto A. Amatiaga, Rogelio S. Pono, Erlando L. Majan, Zil Escabarte, Rudy B. Acero, Juan A. Caminade, Dr. Rudiric S. Rizon, Ludo M. Salcedo, ug daghan pa!

Kining akong sugibalak bahin sa mga magsusulat nga magbabalak, naglakip usab kanila ni Demosthenes N. Agocoy, Ernesto A. Salcedo, Engineer Andres B. Estudillo, Agripino E. Ocampo, Leo M. Gacrama, Roger Solante, Eufrosino Luna, Papias P. Apoyon, Nick O. Pacaña, Brigido B. Alfar, Fred Aying, Bebito B. Aniscal, Ismael Villarino, Canuto "Nuts" P. Gemeran, Sinforosa O. Alcordo, ubp.

Dugang kong nahinumdoman mao si Magbabalak Engineer Diosdado Garces Alesna, uban sa iyang balak nga nag-ulohan: "Ang Tawo nga Ulipon sa Bahandi", dinhi sa Bisaya magazine. Kadto si Magbabalak Diosdado G. Alesna, taga Carcar, Cebu ug suod nga higala nilang Magbabalak Diosdado A. Alferez ug Bonifacio T. Deiparine. Ang iyang balak sa Bag-ong Suga nga nag-ulohan "Ning Mahimayaon mong Sumad," gipahinungod niya kang Mayor Beatres Durano, sa Danao City. Ug hilabihan kini kaanindot tungod sa pagka ginaray. Mao usab si kanhi Movie Editor Loreto C. Sardovia, ning Bisaya nga taga Placer, Surigao del Norte. Gawas sa iyang pagka magbabalak, tigsulat usab sa mga awit nga Binisaya.

Dugang mga magbabalak, nga ning kasingkasing kanunay gayod nagsidlak, mao sila si Bartolome M. Panilagao, ug Miguel C. Obial, sa Pitalo, San Fernando, Cebu.

Dili ko usab mahikalimtan ang mga balak ni Carlos C. Poloyapoy, sa Toledo City. Labi na gayod ang balak ni Dodie Lavandero Mabano, sa Kiwalan, Iligan City. Ug ingon man usab sa balak ni Marcelino V. Clerigo, sa Kamague, Iligan City; kang Magbabalak Braul Edaño, sa Tomas Cabili, Iligan City, ug Gumer M. Rafanan, sa Isabel Villages, Iligan City pa kanhi!

Dili ko usab mahimong hikalimdan ang balak ni Justiniano Navarro, sa Mambajao, Camiguin. Ang mga balak ni Pelagio L. Cabasagan, sa lungsod sa Salay, Misamis Oriental. Dili ko usab angay hitaligam-an sa paghandom ang mga balak nila ni Segundo Mercado, Precil Cañete, Fred Querol, Fernando P. Orong Jr., Temistocles M. Adlawan, Atty. Ramon Bungabong, Gremer Chan Reyes, Pacifico A. Comelang, Antonio Villavito, Roger Lactao, Judge Marciano Camacho Sr., Pol Ababon Aquino, Estanislao T. Empinado, Eutiquiano M. Nadela, Rene A. Cabrera, Lucio Lumontad, Rolando P. Rossel, Marciano C. Bohol, Felixberto Climaco, Candito P. Orit, ug daghan pa.

Alang kanako, kini nga mga magbabalak dako kaayo og gikatampo sa pagpalambo sa atong pamalak nga Binisaya. Bisan ang uban kanila, atua na sa ilang mga lubnganan, apan samtang buhi pa ko ning kalibotan, magpabilin silang mga huhi sa sulod sa akong kasingkasing ug panumdoman.

Pahalipay ning ika-79 nga kasumaran sa atong Bisaya magazine, nga sukad niadtong Mayo 2005 nahailawom na sa higanteng Manila Bulletin Publishing Corporation.—