Pagsusi sa atong pagka Bisaya

Ni E.S. GODIN
Bisaya Hulyo 6, 2011


NING gulaa mopalain ta aron sulayan pagsuta ang atong tagsa-tagsa ka sensibilidad isip mga Bisaya-- kon pareho pa ba tag panugkad, panan-awon, panabot o pakahulogan sa mga pulong diha sa atong pinulongang Binisaya.

Tupong pa kaha tag panabot sa mga pulong isip mga Bisaya?

Buyno, sulayi pagtubag kining pipila ka pangutana. Sulayi pagsuta kon unsay imong nahibaloan bahin sa pinulongan nga namat-an natog kahayag. Susiha kon tupong pa ba tag panabot ug panghunahuna.

Direksiyon sa Pagtubag: Lingini o tseki ang tukmang pulong diha sa mga gipapiliang mga pulong sulod sa parentesis. Ayaw pagtinonto. Dili ni tiaw-tiaw. Usa sa maong gipapiliang mga pulong ang sakto ug ang uban sayop. Hala, sukda ang imong kaugalingon.

1. Ang sakit nga naggikan [kun; kon] hinatag sa labaw natong Magbubuhat mao lamay dili nako malikayan.

2. Bulahan ka [kon; kun] mipatuo ka pa lang unta sa tambag sa imong mga ginikanan.

3. Dakog ganansiya sila si Fred [og; ug] Javier sa pagpaninda nilag isda.

4. Kon mipalit ka pa unta [og; sa] isda nga gisuroy nila ni Fred ug Javier, may sud-an ka na unta karon.

5. Kon mopalit ka [og; sa] isda, seguroa nga pula pa kinig hasang.

6. Ang tawong [mapaubsanon; mahiubsanon] kuli gayod nga masuko.

7. Apan ang tawong [mapaubsanon; mahiubsanon] ikaamgid sa kapayas sa kadaling pahilakon.

8. Unsa ba gayod diay [matuod; tinuod] mong ngalan?

9. Kay ikaw may nasayod sa tanan, palihog tug-ani ko sa [matuod; tinuod].

10. Palihog sultihi kog [asa; diin; hain] ka gikan.

11. Ngano bang dili ka man mosultig [asa; diin] ka paingon karon.

12. [Diin; hain; asa] mo ba diay ibutang ang tinagoang bahandi?

13. Kaban sa [pare; pari] ukbon dili mauli.

14. Kay wala si [Pare; Pari] mikundat si Mare.

15. “Ang kabataan maoy paglaom sa nasod,” matod pa [kang; ni] Rizal.

16. Ang masusong si Petra gipugos niya pagkuha [kang; ni] Alma nga iyang asawa.

17. [Nakit-an; nakita] ba ni Norma ang iyang gipangita?

18. Wala pa gayod niya [nakit-an; makit-i] ang iyang libro.

19. Kon [nakit-an; nakita] mo pa lang si Thalia nga mihilak, tingalig matandog ka usab.

20. Ngano ba intawon nga wala man niya [namatikdi; mamatikdi] ang kawatan nga mikuha sa iyang payong.

Komosta na. Lisod o hayahay pas polis? Sakto kaha imong mga tubag? Pareho kaha tag panugkad? Aron masuta, tan-awa ang mga TUBAG sa ubos ning pagtuki. Ug aron pagdugang sa lingaw, niay akong grado para nimo: kon lima paubos ray imong sipyat, saludo ko nimo ug puyde ka nang mag-writer sa Binisaya. Pero kon kapin sa katunga ang imong sipyat, duda ko nga dili ka na gyod Bisayag panghunahuna.

Oppss! Wala lay suk-anay. Total, kining ato lingaw-lingaw ra man. Angkonon man nato o dili, kini nay kamatuoran— resulta sa wala nato pagdala sa atong pinulongang Binisaya sa mga silid sa tulunghaan. Wala maintelektuwalays, matod pa.—










Mga TUBAG
1. kun
2. kon
3. ug
4. sa
5. og
6. mapaubsanon
7. mahiubsanon
8. tinuod
9. matuod
10. diin
11. asa
12. hain
13. pari
14. Pare
15. ni
16. kang
17. Nakit-an
18. makit-i
19. nakita
20. mamatikdi