Duha Ka Diyot Nga Pahimangno

Duha Ka Diyot Nga Pahimangno Sa Buot Mag-writer Sa Binisaya SATUR P. APOYON Bisaya, Oktubre 10, 2007 Taliwala sa limbo sa kahawa sa opisyal nga talamdon sa panitik ug gramar sa Dilang Bisaya nga gidominahan sa Sinugboanon, akong awhagon ug dasigon ang buot mag-writer sa Binisaya nga motamod sa kasamtangan sa lagda sa mantalaang Bisaya. Sa pipila ka publikasyong Binisaya sa pagkakaron, ang 77 anyos nga mantalaan bisan sa Manila ginapatik, nagpabilin nga impluwensiyado sa batakan sa hustong pagsulat ug pagdulot og mga potahe nga sagad ginahimo sa usa ka magasin alang sa kalamboan sa panulat. Ang espeling ug ubang mga lagda niini sa hustong pagsulat gisagop sa kadaghanan sa mga magsusulat ug magbabasa bisan wala pay gituboy nga batadila nga katugbang sa "Balarila ng Wikang Pambansa" sa Filipino. Sa buot mahimong magsusulat sa Dilang Bisaya, ma-Leytenhon, Bol-anon, Butuanon, Dabawnon o Iliganon ka man, ang hulad sa Bisaya nga haonon matag Miyerkoles igo na nga sumbanan sa usa ka buot mag-writer sa Binisaya nga daginoton ang badyet alang sa pagpamalit og ubang basahon nga makatabang sa pagtuon sa pagsulat. Apan ang adunay ikasarang nga tamsi, naghulat kaniya ang mga book store ug internet café diin anaa ang references sa tanang matang sa panulat: journalistic writing, essay writing, poetry writing, short story ug novel kun fiction writing. Ug kon buot kang manganinaw sa mga lagdang gitamdan sa Bisaya Magasin, partikular sa kon unsaon pagsulat ang pinulongang Binisaya, duawa ang blogsayt nga http://standardbisaya.blogspot.com. Aduna akoy ipahimangno sa mga bag-ong sugob sa panulat nga bantayan ang Binisaya sa radyo ug telebisyon kay tahopon pa ang kadaghanan hangtod karon, ilabi na sa ilang mga letra nga ipakilab sa kahanginan. Ikonsulta sa adunay alamag sa Cebuano correct usages ug mga espeling ang pipila ka pulong Binisaya sa mga tv screen sama niini: "Mga uluhang tudling", "bantaye ang musunod nga mga balita", "mga tawo midagsa sa plasa", "giamomang baboy", ubp. Ang hustong espeling sa gi-italics mao: "bantayi", "midagsang" ug "mosunod". Dili lang sayop ang espeling sa ‘giamoma’ inay giamuma, angayng himoon lang kining gibuhi kay ang pulong "amuma" dili haom nga pulong alang sa mga mananap, angay lang kini sa tawo. Hinuon, kon ang baboy usa ka baby, dan, haom kaayo ang paggamit sa ‘amuma’. Lain pang komun nga sipyat mao ang paturagas ug naghinobra nga paggamit sa ‘mga’. Ug nakamatikod ba mo sa bun-og na kaayo nga tapok sa mga pulong "Mga Nagbagabagang Balita" – nga pag-ando mas bugnaw pa sa simod sa itoy ang gisaad nga balita o pila pa ka taho nga ginagmay o kon dili man makapaso sa dalunggan ug makagun-ob sa dughan nga paminawon o tan-awon? Sa maayong panulat, ang paglikay sa kasum-ol sahi sa pagbalik-balik sa tapok sa mga pulong nga nahisgotan sa itaas ug paggamit og adhetibo o panghubit sa usa ka babaye –pananglitan sa pulong matahom— nagkinahanglan og variation sa sunod nga parapo sa katumbas niini nga maanyag. Ang kinaban-kaban nga kahibalo sa mga pulong sa matag lengguwahe maoy usa sa mga hinagiban sa usa ka tinuod nga magsusulat. Samtang dili pa masarap ang tanang tudling sa Balaang Kasulatan, Koran ug ubang sinulat sa ubang mga relihiyon ug kasaysayan sa kalibotan nga dugang tukod sa disiplinado ug lubasang magsusulat, ang mga kuyabog sa panulat magmantenel lang una sa iyang insight sa kinabuhi sa iyang kalikopan aron pagpanday og obra nga nanukad sa hiwa sa kinabuhi kun slice of life. Likayan ang ambitious pieces sa sinugdan aron dili makutaw ang utok sa modernong Edgar Allan Poe, William Shakespeare. Victor Hugo, Ernest Hemingway, Nick Joaquin, Martin Abellana o Eugenio Viacrucis. Padayona ang gisamkong pangandoy ug suhira ang among mga tunob.— Matikdi: Palihog matikdi ang pangdaghanang "mga" kon duna bay dili maayong pagkapahimutang o kaha nakaguba sa kabalaan sa atong pinulongan. Ang inyong mga komento hinungdanon sa padayong pagtuon sa atong Binisaya. Salamat.